Łatwa i przyjemna nauka języków obcych z gier i literatury?

Bardzo często można się spotkać z wypowiedziami osób, które twierdzą, że języka obcego nauczyły się z gier. Był już na Gameplayu wpis, w którym autorzy rozważali, czy jest to możliwe. Gdyby jednak spojrzeć na temat od strony teoretycznej, a nie od „wydaje mi się, że”, musielibyśmy uznać nie tylko, że się da, ale nawet, że gry są prawdopodobnie najlepszymi narzędziami nauki.

Zacznijmy jednak krok wcześniej – jak uczymy się języków?

Standardowa nauka wygląda następująco: czytamy tekst, zakuwamy słówka, uczymy się zasad gramatycznych, produkujemy własne wypowiedzi. Zazwyczaj wszystko to na przestrzeni jednej, dwóch lekcji.

Dlaczego taki system jest wadliwy?

1. Ponieważ tracimy czas na naukę wyrwanych z kontekstu słówek, które zazwyczaj i tak w magiczny sposób ulatniają nam się z głowy zanim natrafimy na nie w następnym tekście. Później często nie rozpoznajemy ich w pełnym zdaniu. Do tego uczymy się wyrazów zupełnie niezależnie od ich faktycznej częstotliwości występowania, zaniedbując te najczęściej wykorzystywane.
2. Uczymy się myśleć o języku w kategoriach gramatycznych. Jest to o tyle zabawne, że nawet profesorowie zajmujący się danym językiem mają czasem problemy z jednoznacznym określeniem kategorii gramatycznej jakiegoś słówka. Nic dziwnego, bo – o czym się nie uczy w szkołach średnich – teorii na ten temat jest już całkiem sporo i potrafią różnić się nawet w pozornie oczywistych miejscach.
3. Myślenie gramatyczne powoduje blokadę w rozumieniu języka, ponieważ każda konstrukcja, jaką napotkamy, musi zostać rozbita na znane nam zasady i dopiero później rozumiemy jej sens. Zazwyczaj, gdy ktoś idealnie wykuje gramatykę (łącznie z tysiącami wyjątków!) potrafi znakomicie pisać (wolno, ale poprawnie), niestety nie jest w stanie przeprowadzić płynnej rozmowy. Zazwyczaj czyta też dosyć powoli.
4. Produkowanie wypowiedzi, czyli przejście do budowania kompetencji aktywnej, jeszcze przed dobrym wyrobieniem kompetencji pasywnej (rozumienie tekstów) prowadzi do nauki z błędami: zarówno fonetycznymi, jak i gramatycznymi. Język sam się aktywuje w swoim czasie, nie powinno się tego wymuszać
5. Nuda płynąca z nauki.
6. Zazwyczaj takie metody dają solidnego kopa na początku, ale gdy przejdzie się przez najbardziej podstawowy poziom, okazuje się że bardziej zaawansowana nauka języka jest drogą przez mękę.

Dlaczego przyjęły się metody bazujące na czymś takim?

Ponieważ musimy wszystko zmierzyć i policzyć. To nie jest tylko nasza, polska cecha. Nawet nie tylko europejska. Miałem kiedyś znajomego Chińczyka, który podczas pierwszej rozmowy – co na stałe zapadło mi w pamięć – zapytał od razu: „ile słówek umiem?”. Musiał wiedzieć, jak rozbudowanego języka może używać. Problem w tym, że nie wiem, ile umiem słówek, prawdę mówiąc mało mnie to obchodzi, w języku polskim też nigdy ich nie liczyłem. Jedyną rzeczą, jaką przy nauce języków liczyłem, były kanji, ale i tak po tysiącu straciłem rachubę.

Ponadto tego typu metody (najlepiej żeby jeszcze wymagały nauczyciela!) doskonale nadają się do sprzedaży. Rozmaite programy do optymalizacji powtórek, mnemotechniki itp. itd. Chwytliwe hasła i atrakcyjne statystyki, które bazują tylko na jednym założeniu: zakuwanie jest dobre. A nie jest.

Najlepsza metoda nauki?

Opracowań teoretycznych jest już cała masa. Szczególnie polecam książki Stephena Krashena. Całkiem łatwo dostępne, przystępne, opatrzone sporą liczbą odnośników do innych opracowań naukowych i – co najważniejsze – nawet jeżeli dostępne darmowo, nie sprzedają nam jakiejś komercyjnej metody. Od kilkudziesięciu lat propaguje on sposób nauki bazujący tylko na przyswajaniu języka – ze szczególnym uwzględnieniem literatury pięknej.

Jak to działa? Cóż, po prostu wystarczy czytać. Im więcej z czytanego tekstu rozumiemy, tym lepiej. Z czasem bierzemy coraz trudniejsze teksty. Można też słuchać. Systemy optymalizacji powtórek, mnemotechniki, listy słówek, gramatyka – to wszystko jest zbędne i tylko buduje blokady w nauce.

Co was obchodzi zdanie jakiegoś profesora z Ameryki?

No tak, problem jest taki, że dzisiaj możemy znaleźć dość dowodów potwierdzających każdą teorię. Może jednak zainteresują was ludzie, którzy naprawdę uczyli się języków w ten sposób, a nie zajmują się tym zawodowo? Na przykład David Snopek, który nauczył się polskiego, czytając Harry’ego Pottera?

Polecam jego książkę, choć nie zgadzam się z jego teorią o powtarzaniu słówek za pomocą Anki. Uważam, że jest to niepotrzebne.

Dlaczego sądzę, że mam prawo zabrać głos?

Prawdę mówiąc, próbowałem w życiu większości metod nauki języków (na mniej więcej siedmiu językach). Po latach doszedłem do tych samych wniosków, które później znalazłem w książce Krashena. Spróbowałem nauczyć się w ten sposób języka włoskiego. Po dwóch lub trzech tygodniach potrafiłem już czytać normalną literaturę i oglądać filmy. Oczywiście, na uruchomienie umiejętności mówienia trzeba było czekać dłużej, ale nauka i tak była sto razy bardziej przyjemna i znacznie wydajniejsza, niż jakimkolwiek innym sposobem.

Dlaczego literatura jest tak dobrym materiałem?

Obcujemy z prawdziwym językiem, a nie spreparowanym na potrzeby czytanki. Fabuła budzi w nas zainteresowanie, więc podczas czytania myślimy „co będzie dalej?”, a nie „uczę się języka”. (Kogokolwiek interesują losy czytankowych bohaterów?) Częstotliwość występowania poszczególnych słówek zapewnia regularne powtórki tych najważniejszych. Taka "nauka" nie nuży.

Gry mogą być jeszcze lepsze?

Często na początku nauki zaleca się uczenie z komiksów, ponieważ kontekst rozumiemy z obrazka i łatwiej jest nam wywnioskować znaczenie słów bez dodatkowych słowników. Komiksy są lepsze od filmów, ponieważ najpierw nasze ucho nie jest dość wyćwiczone i pomocne jest widzenie słowa (inaczej w wielu językach nie odnajdziemy go w słowniku).

Gry mogą zapewnić dokładnie to samo. Dodatkowo jednak mają dwie bardzo ważne cechy, które mogą okazać się sporym przyspieszaczem:

1. często dialogi są nagrane jako audio, dzięki czemu nie tylko widzimy, ale też słyszymy to, co jest mówione,
2. odpowiednie zrozumienie jest konieczne do przejścia dalej, więc zależy nam na jak najlepszym ogarnięciu wypowiedzi postaci, żebyśmy dokładnie wiedzieli, co robić.

Nie mam na myśli „gier” w odpytywanie i łączenie obrazków z wyrazem, bo to dalej nie jest nic innego niż tylko zakuwanie.

Oczywiście, nie każda gra się nadaje. Moim zdaniem powinna posiadać dwie cechy: mieć dużo dialogów, napisanych w miarę naturalnym językiem oraz posiadać możliwość zatrzymania się dłużej na tekście.

Teoretycznie doskonałe byłyby visual novel, tyle tylko, że są trudno dostępne w językach innych niż japoński i angielski, niewiele różnią się od komiksu, nie każdy potrafi „załapać” klimat.

Osobiście uważam, że najlepszymi gatunkami do nauki są RPG i przygodówki. Spełniają niemal wszystkie wymogi, konieczne do efektywnej nauki języka i w wielu przypadkach możemy swobodnie wybierać pomiędzy różnymi wersjami językowymi.

Najważniejsze może okazać się to, że podczas gry będziemy mieli poczucie, że się bawimy i naprawdę musimy zrozumieć otaczający świat, a nie, że się męczymy nauką. Każde słówko będzie umieszczone w kontekście i często dodatkowo zilustrowane. Nieraz poznamy od razu różne słówka pokrewne.

Wszystko zależy od nastawienia i wyboru gry. Jeżeli ktoś zasiada do zabawy i od razu ustawia język polski (Bo mieszka w Polsce i mu się należy! A jak!), oczywiście niczego się nie nauczy. Po „uczeniu się” przygodówkami i RPGami, możliwe będzie przejście do czegoś, gdzie teksty wyświetlają się szybciej. Na przykład taki The Walking Dead do nauki podstaw nie nadaje się ani trochę, bo nieraz mamy tylko parę sekund na zrozumienie dialogu i wybranie odpowiedzi, ale do bardziej zaawansowanego utrwalania materiału powinien być idealny.

Bardzo ważnym czynnikiem może tu być niedostępny innym mediom poziom immersji, ponieważ podczas gry mamy nie tylko wrażenie, że odbieramy dany język, ale również, że w nim działamy. Wszystko powyżej sprawia natomiast, że teoretycznie możliwe jest napisanie gry przygodowej, która potrafiłaby nauczyć gracza języka obcego tylko poprzez to, że by ją przeszedł.

Oczywiście, to tylko teoria, bo sam jak dotąd próbowałem metody tylko na literaturze pięknej, ale teoria całkiem interesująca i – jak mi się wydaje – nie mająca żadnych przeciwskazań. Sam mam świadomość, że gry bardzo wzbogaciły moje słownictwo (głównie angielskie i japońskie), ale nie próbowałem jeszcze nigdy całkowicie zastąpić nimi książek. A gdzieś po osiągnięciu poziomu A1 (JLPT5, i tym podobnych) powinno to być w pełni możliwe.