Kącik Kolekcjonera #3 3DO

Witam i zapraszam do przeczytania kolejnej odsłony „Kącika kolekcjonera”. Tym razem zajmiemy się 3DO, sprzętem który zapoczątkował pewien nowy okres w historii gier i zarazem był synonimem upadku i niewykorzystanych potencjałów.

Historia.

Wszystko zaczęło się w momencie kiedy Trip Hawkins (założyciel EA) postanowił opuścić swoją firmę i poszukać nowych wyzwań. Jego odwiecznym marzeniem było stworzenie sprzętu który zapewniłby rozrywkę całym rodzinom. Zaczął on zarządzać nowym projektem San Mateo Software Group, którego celem było stworzenie nowoczesnego sprzętu do grania i nie tylko. Nowa firma szybo zmieniła nazwę na 3DO i popadła konflikt z nowymi władzami EA, które niekoniecznie chciały wspierać finansowo pomysł Hawnkins’a. Firmy rozeszły się w niezbyt przyjemnej atmosferze tworząc dwa zupełnie osobne podmioty.

3DO miało pomysł i wizję tego jak miała wyglądać nowa konsola, brakowało jej jednak odpowiednich środków finansowych i co ważniejsze możliwości produkcyjnych. Postanowiono nawiązać współpracę z firmami trzecimi, które na podstawie licencji i specyfikacji technicznej będą tworzyły nowy sprzęt.  Trip Hawkins był dobrze znany w branży technologicznej więc znalezienie odpowiednich firm nie sprawiło większych kłopotów. Pomysł stworzenia nowej konsoli piątej generacji z napędem CD szybko przekonały takich gigantów rynku jak Matsushita Electric Industrial (właściciel marki Panasonic), AT&T, MCA, Time Warner, Goldstar, Sanyo, Samsung. Zachętą byłą również sama opłata licencyjna, która wypadała o wiele lepiej niż konkurencja w postaci Nintendo czy Segi. 3Do miało zarabiać na część zysków z każdej sprzedanej konsoli oraz 3 dolary z każdej wyprodukowanej gry (Nitnedo i Sega pobierały 10% wartości).

Gotowy pomysł i duże moce przerobowe firm sprawiły, że w zaledwie kilka miesięcy stworzono 3DO Interactive Multiplayer. Sprzęt który dał początek nowej generacji i stał się prekursorem dla innych firm oraz całej branży gier video. W październiku 1993 roku konsola pojawiła się na sklepowych półkach w USA (w Japonii premiera 20 marca 1994, kilka miesięcy później w Europie).  Było to naprawdę potężna maszyna jak na swoje czasy: 32bitowy procesor , 32 kb SRAM, 2 MB Ram oraz 1 MB Video Ram, potężny procesor graficzny pozwalający na wyświetlanie obrazu 640 x 480, 24-bitowa paleta kolorów, 20 bitowy procesor dźwiękowy DSP ze wsparciem dla dźwięku przestrzennego oraz napęd CD (podwójna prędkość), ponadto sprzęt nie posiadał blokady regionalnej ani żadnego zabezpieczenia antypirackiego. Innowacyjne były również peryferia konsoli np. gamepad posiadał wbudowane złącze słuchawkowe (co ciekawe do konsoli można podpiąć tylko jednego pada ale istniały specjalne przejściówki).  W tamtym okresie nic nie mogło zagrozić 3DO pod względem mocy – jednak tak potężna maszyna to również spory wydatek. W momencie premiery konsola została wyceniona na 699 dolarów co było ceną kompletnie zaporową (uwzględniając inflację i zmiany wartości dolara – na obecny czasy była by to cena w okolicy 1250-1300 dolarów). Nawet dla dobrze radzącej sobie  amerykańskiej klasy średniej był to wydatek na który nie mogli sobie pozwolić.  Pierwsze miesiące sprzedaży to była prawdziwa katastrofa. Klienci woleli wybierać sprawdzone 16-bitowe tańsze sprzęty niż coś nowego bardzo drogiego. Obniżenie co ponad 200$ odrobinę poprawiło sprzedaż ale nie na długo. Premiera końcem 1994 roku PlayStation okazała się przysłowiowym gwoździem do trumny dla 3Do. Firmy podejmowały jeszcze próby ratowania projektu ale wszystkie spełzły na niczym. Trip Hawkins wycofał się po cichu z całego przedsięwzięcia a projekt następcy konsoli, nazwa kodowa Panasonic M2, został sprzedany za 100 milionów dolarów firmie Matsushita Electric Industrial. Osoba odpowiedzialna za ten zakup szybko pożegnała się ze stanowiskiem i nikt więcej o niej nie słyszał. Oczywiście nowa konsola nigdy niepowstała ale technologia znalazła zastosowanie w bankomatach, automatach do gier Konami czy automatach sprzedających kawę. Samo 3Do (firma) skupiła się od tego momentu tylko na robieniu gier a ostatecznie ogłosiła upadłość w 2003 roku i została przejęta przez Microsoft.

Rodzaje, usterki, dodatki.

Dzięki metodzie licencjonowania, wielu producentów tworzyło system 3DO. Najbardziej popularna jest wersja Panasonic i ją można najczęściej spotkać, na rynku było dostępnych jednak co najmniej kilkanaście różnych wariantów sprzętu, z czego około 7 było najbardziej rozpowszechnionych.

Panasonic FZ-1 R·E·A·L 3DO Interactive Multiplayer – pierwszy model dostępny zarówno w USA, Europie, Japonii.

Panasonic FZ-10 R · E · A · L 3DO Interactive Multiplayer – poprawiona wersja wydana 11 listopada 1994 roku. Poprawiono chłodzenie, dodano wewnętrzny bank pamięci, zmniejszono kontroler z którego usunięte złącze słuchawkowe.

Panasonic N-1005 3DO CD Changer "ROBO" – model wydany tylko w Japonii. Jest to niestandardowe wydanie modelu FZ-1 wyposażone w pięciopłytową zmieniarkę.

Sanyo IMP-21J TRY 3DO Interactive Multiplayer – tylko Japonia, wydana w marcu 1995 roku, zmieniony rodzaj podajnika płyty.

GoldStar GDO-101 Alive 3DO Interactive Multiplayer – wydany w 1994 roku tylko w Korei Południowej, technicznie przypomina pierwszy model Panasonica.

GoldStar GDO-101M 3DO Interactive Multiplayer – wersja GDO-101 dostępna dla Ameryki i Europy.

GoldStar GDO-203P 3DO Alive II – wydany w Korei Południowej, jest to zmieniony wglądowo model 101.

Creative 3DO Blaster – model wyprodukowany przez Creative labs, w postaci karty rozszerzeń PC ISA z napędem CD-ROM i dołączonym kontrolerem, umożliwiającym odtwarzanie gier na komputerach z systemem Windows. Model bardzo trudny do znalezienia a ewentualny zakup to koszt kilku jeśli nawet nie kilkunastu tysięcy złotych. 

Najbardziej popularnym i zarazem najczęściej spotykanym modelem do kupienia jest Panasonic FZ-1. Najbardziej zaś poszukiwanym przez kolekcjonerów jest GoldStar GDO-203P 3DO Alive II, model bardziej zaokrąglony bardziej przypominający PlayStation, wydany w bardzo ograniczonym nakładzie.  Jeżeli chodzi o specyfikację techniczną poszczególnych modeli to umowa licencyjna z 3DO Company ściśle określała jakie komponenty mogą być montowane w konsoli. O ile początkowo modele nie odbiegały od siebie zbyt mocno jakościowo to w późniejszych latach firmy szukając oszczędności często wybierały podzespoły z tańszych fabryk co przekładało się na ich jakość i trwałość. Najlepsze jakościowo wersje to FZ-10, IMP-21 oraz GDO101.

Jeśli chodzi o awaryjność sprzętu stoi ona na przyzwoitym poziomie. Pierwsze wydane modele miały małe problemy z odpowiednim chłodzeniem co mogło przekładać się na ich mniejszą żywotność. Najczęstszą usterką występującą w modelach każdej z firm był laser – jest to element, który prędzej czy później ulegnie uszkodzeniu w każdej konsoli, na całe szczęście koszt jego naprawy (wymiany) na daną chwilę jest dość mały.

W podstawowym zestawie z konsolą znajdował się jeden kontroler. Sama konsola posiadała tylko jedno wejście na gamepad. Pozostałe kontrolery można było podłączyć łańcuchowo (za pośrednictwem złącza z tyłu każdego gamepada), na raz mogło być podłączone 8 kontrolerów (wszystkie kontrolery niezależnie od firmy są ze sobą kompatybilne). Kontrolery również były wydawane przez firmy trzecie jak Logitech ale pojawiły się one w naprawdę śladowej ilości.  Na rynku pojawił się również adapter firmy World International Trading Corporation umożliwiający podpięcie padów SNES do 3DO. 

Obok standardowych gamepadów na rynku pojawił się również Gamegun wydany przez niezależnego programistę współpracującego z American Laser Games. Dostępny było około 10 tytułów obsługujących ten dodatek w większości były to porty gier wspomnianej firmy. Pistolet nie został wydany nigdy oficjalnie w Japonii i Europie jednaj nic niestało na przeszkodzie aby tamtejsi gracze mogli używać importowanego Gameguna.

Zarówno Panasonic jak i Logitech wypuściły mysz 3Do. Oba kontrolery są prawie identyczne w wyglądzie i obsługują około 20 tytułów, jednak tylko niektóre z nich dobrze wykorzystywały ten kontroler np. Myst, Lemmings czy japońska wersja Policenauts (Konami na rodzimym rynku wydało specjalną edycję gry zawierającą zarówno myszkę jak i podkładkę).

Wielbiciele wyścigów powinni zainteresować się kierownicą wydaną przez Home Arcade System wspierającą większość dostępnych gier wyścigowych w tym Need for Seed.

W kwestii czystej ciekawostki na rynku Japońskim w 1994 pojawiło się również  rozszerzenie pamięci Panasonic FZ-EM256 256 KB, które podłączało się do tylnego portu w konsoli. Sprzęt jest kompatybilny ze wszystkimi modelami 3DO jednak nie poprawia w żaden mocno widoczny jakości gier.

Na rynku Japońskim pojawił się również Panasonic 3DO Karaoke Mixer pozwalający na  podłączenie dwóch mikrofonów i śpiewanie do utworów z płyty CD.

Gry

Konsola 3DO to prawdziwa perełka dla wielbicieli full motion video. Ta technologia która miała zrewolucjonizować rynek gier mocno zakorzeniła się w produkcjach dedykowanych tej konsoli. Produkcją gier na sprzęt zajęły się między innymi takie firmy jak EA, nowo powstałe Crystal Dynamics, Taito czy Intelliplay. Szefem oddziału zajmującego się grami został Strauss Zelnick, ściągnięty ze stanowiska prezesa wytwórni 20th Century Fox. Słaba sprzedaż samego sprzętu oraz dość mgliste pojęcie o branży gier samego Zelnick’a sprawiły, że dość szybko pożegnał się on ze swoim stanowiskiem. Jego następca Randy Komisar (LucasArts) również nie podobał zadaniu i równie szybko dostał wypowiedzenie. Na sprzęcie oficjalnie pojawiło się 286 gier (214 w Japonii z 139 eksluzywami *dla danego regionu, 162 w Ameryce Północnej z 65 eksluzywami oraz 30 w Europie z 1 ekskluzywną grą). Tak jak było już wspomniane wcześniej konsola nie posiadała jednak blokady regionalnej i gracze mogli importować tytuły z innych kontynentów. Większość dostępnych produkcji jest bardzo mocno przeciętna i trudno je z czystym sumieniem polecić. Jest jednak kilka tytułów które powinien posiadać w swoich zbiorach każdy kolekcjoner który zakupił 3DO.

Star Control II  - jeden z najciekawszych tytułów dostępnych na konsoli. Zadaniem gracze jest eksploracja ogromnego kosmosu, nawiązywanie kontaktów dyplomatycznych z napotkanymi cywilizacjami oraz dbanie o własne zasoby.

Total Eclipse – naprawdę dobrze wyglądający (jak na swoje czasy) symulator kosmiczny wyprodukowany przez firmę Crystal Dynamics. Tytuł na tyle spodobał się graczom na 3D), że szybko pojawiły się wersje na PlayStation oraz Sega Saturn ale to właśnie pierwotne wydanie jest uważane za najlepsze.

Gex- świetna wyglądająca i mocno wymagająca platformówka która jest również najlepiej sprzedającym się tytułem na 3DO.

D – naprawdę dobry horror, którego akcja dzieje się w mrocznym szpitalu psychiatrycznym. Pomysłowość twórców w tym tytule naprawdę zaskakuje, począwszy od świetnie zaprojektowanych zagadkach logicznych kończąc na dobrze napisanych momentach w scenariuszu, które powodują ciarki na plecach.

Mad Dog McCree Gunslinger Collection – tytuł który został wydany już wcześniej na innych platformach ale to właśnie na 3DO pokazał prawdziwy pazur i stał się najchętniej kupowaną grą przez miłośników full motion video.

Samurai Shodown – jedna z najlepszych bijatyk dostępnych na tej konsoli.

Jurassic Park Interactive – jeden z tytułów dostępnych tylko na 3D0. Połączenie kilku prostych mini gierek z możliwością eksploracji mapy. Dość specyficzna rozgrywka która może nie przypaść do gustu każdemu ale gra powinna się znaleźć w każdej szanującej się kolekcji.