Przewrotna kariera Over There - od patriotycznej piosenki przez Metallicę po Zakazane Imperium

W 1917 roku znany amerykański artysta estradowy, George Michael Cohan, napisał utwór zatytułowany Over There. Inspiracją do napisania piosenki było przyłączenie się Stanów Zjednoczonych do I wojny światowej. Over There zrobił bardzo przewrotną karierę, która sprawiła, że jego wymowa jest całkowicie odmienna od tej, którą miał w okresie tuż po powstaniu.

Over There zyskał popularność bardzo szybko, jeszcze przed zakończeniem wojny. Stał się niemal czymś na wzór nieoficjalnego hymnu amerykańskich żołnierzy. Treść piosenki zamieszczam poniżej:

    Johnny, get your gun, get your gun, get your gun.

    Take it on the run, on the run, on the run.

    Hear them calling you and me,

    Every Son of Liberty.

    Hurry right away, no delay, go today.

    Make your Daddy glad to have had such a lad.

    Tell your sweetheart not to pine,

    To be proud her boy's in line.

 

    Over there, over there,

    Send the word, send the word over there

    That the Yanks are coming, the Yanks are coming

    The drums rum-tumming everywhere.

    So prepare, say a prayer,

    Send the word, send the word to beware -

    We'll be over, we're coming over,

    And we won't come back till it's over, over there.

 

    Johnny, get your gun, get your gun, get your gun.

    Johnny, show the "Hun" you're a son-of-a-gun.

    Hoist the flag and let her fly

    Yankee Doodle do or die.

    Pack your little kit, show your grit, do your bit.

    Yankee to the ranks from the towns and the tanks.

    Make your Mother proud of you

    And the old red-white-and-blue.

A dla tych, którzy chcą sami usłyszeć, jak to brzmiało:

W skrócie: utwór zaczyna się od nakazu, żeby Johnny wziął broń i jest patriotyczną przyśpiewką, która zachęca do dołączenia do dzielnych żołnierzy na froncie. Jeżeli dołączysz do armii, udowodnisz, że jesteś prawdziwym Synem Wolności, a twoi rodzice będą z Ciebie dumni. Nawet swojej ukochanej powinieneś powiedzieć, żeby nie tęskniła, bo to zaszczyt mieć chłopaka w szeregach.

Autor w 1936 roku został nawet odznaczony medalem od prezydenta Stanów Zjednoczonych. „Prawdziwa” kariera piosenki zaczęła się jednak dopiero dwa lata później, kiedy amerykański pisarz, Dalton Trumbo, napisał swoją powieść, której tytuł był bardzo wyraźną aluzją do utworu Cohana. Książka nazywała się Johnny got his gun, czyli Johnny dostał broń. Główny bohater, Joe Bonham, udał się na wojnę i z niej powrócił… Przynajmniej częściowo. W wyniku wybuchu stracił ręce, nogi i twarz. Jego mózg dalej sprawnie funkcjonuje, więc jedynym sposobem w jaki Johnny może się porozumiewać jest wybijanie alfabetu Morse’a za pomocą uderzania głową w poduszkę.  Nietrudno zauważyć, że wydźwięk jest już całkowicie odmienny od wesołej piosenki. Joe posłuchał, wziął broń i poszedł na wojnę, właściwie nic z tego nie wynikło dla armii, kraju i demokracji, a dla młodego mężczyzny była to absolutna katastrofa.

Natychmiastowy sukces książki i przeżycia wojenne zmieniły stosunek do samej piosenki. Mniej lub bardziej wyraźne nawiązania do niej pojawiały się później w wielu filmach, z których najważniejszym jest prawdopodobnie ekranizacja powieści. W Polsce znana jest ona pod tytułem Johnny poszedł na wojnę. Reżyserem i autorem scenariusza był również Dalton Trumbo. Jak łatwo się domyśleć, ponowny wzrost popularności utworu Trumbo wiązał się z wojną w Wietnamie.

Na popularność filmu w dzisiejszych czasach niewątpliwie miał wpływ utwór One zespołu Metallica. Film towarzyszący muzyce jest zbiorem scen z dzieła Trumbo, a tekst jest bazowany na wydarzeniach książkowych. Fragment zamieszczam poniżej:

I can't remember anything

Can't tell if this is true or dream

Deep down inside I feel to scream

This terrible silence stops me

Now that the war is through with me

I'm waking up, I cannot see

That there is not much left of me

Nothing is real but pain now

 Hold my breath as I wish for death

Oh please God, wake me

Gdyby ktoś chciał zapoznać się z całością, utwór można odsłuchać (i obejrzeć) tutaj:

Po ponad dziewięćdziesięciu latach od powstania, utwór Over There, że pozwolę sobie użyć takiej metafory, wrócił do właściwych sobie czasów. W ostatnim odcinku drugiego sezonu serialu Zakazane Imperium (Boardwalk Empire) Jimmy, jeden z bohaterów, którzy wrócili z wojny wspomina z przyjacielem, jak piosenka została sparodiowana w wojsku, niestety (a może i nie) nie słyszymy wiele ponad początek:

over there,

f*ck a bear,

I'll fight any night in my underwear

Ciekawsze jest jednak to, że Over There został także użyty jako piosenka, którą słyszymy w trakcie wyświetlania napisów końcowych.

[pod zdjęciem gigantyczny spoiler z zakończenia drugiego sezonu Boardwalk Empire]

Ciekawsze jest jednak to, że Over There został także użyty jako piosenka, którą słyszymy w trakcie wyświetlania napisów końcowych, czyli niedługo po tym jak Jimmy zostaje zastrzelony. Znamienne, że tuż po jego śmierci zostaje nam przedstawiony fragment wspomnień wojennych, w którym chłopak wybiega z okopu. Ma to zapewne ukazać, że Jimmy tak naprawdę, mimo powrotu, nigdy nie pozostawił okresu wojennego za sobą. Podobnie sytuacja wygląda z Richardem.

[koniec spoilera]

Richard Harrow, inny bohater serialu, wrócił z wojny ze zmasakrowaną połową twarzy, a trauma, którą przeżył nieraz daje o sobie znać w różnych odcinkach.

Utwór Over There nie wymaga dodatkowego komentarza, ani parodiowania. Został użyty w serialu, jako piosenka, którą faktycznie można było w tamtych czasach usłyszeć, ale mimo niezmienionej, propagandowej i patriotycznej treści, jego wymowa jest już całkiem odmienna. Dla osób nie znających Johnny got his gun będzie on przede wszystkim ironicznym kontrapunktem dla fabuły serialu, warto jednak zauważyć, że takie użycie piosenki jest już całkowicie zgodne z jej tradycją. Over There prawdopodobnie już nigdy nie odzyska swojej pierwotnej wymowy i zawsze będzie zawierał podtekst przesycony gorzką drwiną z wojennej propagandy.